Yalan, başkasını bilerek aldatmak için söylenen, gerçeği yansıtmayan sözlerdir. Günlük hayatın içinde birçok insan kendince pembe olduğunu iddia ettiği yalanlar söyler. Mesela sevmediği bir arkadaşı görüşme talep ettiği zaman müsait olduğu halde “Çok yoğunum” demesi gibi.
Fakat okul öncesi dönemde çocukların yalanları masumdur. Çünkü çocuk başkasını aldatma amacı gütmeden konuşur. Çocuklar 5 yaşından önce gerçeği ayırt edemezler ve olmamış olayları olmuş gibi uydurabilir, abartılı bir şekilde anlatabilirler. Bu dönemde hayal dünyası geniş olan çocuk, olayları anlatırken yalan söylemek için değil de hayal dünyasının şekillendirdiği biçimde sözlerinde uydurma ve çarpıtma yoluna gidebilir. Ebeveyn çocuğun bu davranışını yalan olarak görmemelidir.
Fakat 5 yaşından sonra çocuk bilinçli bir şekilde yalan söylüyor ve bu davranışını sürdürmeye devam ediyorsa işte bu bir davranış bozukluğudur.
Çocuk ne zaman bilinçli olarak yalan söylemeye başlar?
-İlgi ve sevgi yoksunluğu çektiği zaman ilgi çekmek için yalan söyler.
-Yalan ile gerçeği iyi ayırt edemediği ve değerlendiremediği zaman yalan söyler.
-Bir şeyi gerçekten yapmak veya yapmamak istediği zaman yalan söyler.
-Ailesinde yalan söylediğine şahit olduğu büyüklerini rol model olarak aldığı zaman yalan söyler.
-Sürekli olarak “Yalan söylüyorsun” şeklinde suçlandığı zaman yalan söyler.
-Çevresindeki insanların sert tepkilerinden çekindiği için yalan söyler.
-Kendisini korumak için yalan söyler.
-Kendisini akranlarından aşağı gördüğü zaman yalan söyler.
-Sorunlarıyla başa çıkamadığı, kendisini yalnız hissettiği zaman yalan söyler.
-Ekonomik açıdan kendini aşağı hissettiği zaman yalan söyler.
Bu tür yalan söyleyen ve bunu davranış haline getiren çocukların özgüvenleri düşüktür ve özsaygıları olmaz. Kendilerine karşı saygıları olmadığı için sürekli olarak “Ben hiçbir işe yaramıyorum. Ben işe yaramaz ve aşağılık bir insanım vb.” şeklinde düşünürler. Böyle düşündükleri için de kendi kapasitelerinin, yeteneklerinin farkına bile varamazlar.
Peki, çocuğunuzun yalan söylemesini nasıl önleyebilirsiniz?
-Öncelikle anne ve baba çocuğuna karşı daima dürüst, doğru sözlü olmalıdır. Verdikleri sözler mutlaka yerine getirmeliler ki çocuğun hem ebeveynine karşı güveni sarsılmasın hem de yalan söylemeyi öğrenmesin. Yani anne-baba çocuğa doğru rol model olmalılar.
-Çocuğunuza karşı baskıcı bir tutum izlemeyiniz, ondan yaşının üstünde görev yapmasını istemeyiniz ve yüksek beklentiler içine girmeyiniz.
-Çocuğunuzu hiçbir zaman başka çocuklarla kıyaslamayınız, sözleriniz fazlasıyla ters tepebilir.
-Çocuğa karşı tepkisel hareketlerde bulunmayınız. Aksi durumda çocuk kendisini korumak için yalana başvurabilir.
-Anne-baba olarak çocuğunuzla daima olumlu, sevgi dolu bir ilişki içerisinde olunuz.
-Çocuğunuzun yalan söylediğini fark ettiğiniz zaman ona karşı olumlu yönde yaklaşınız, sözel ve fiziksel şiddete başvurmadan yaşına uygun cümleler kullanarak doğru sözlü olmanın önemini anlatmalısınız.
-Kesinlikle çocuğa “Yalancı” damgası vurmayınız.
-Çocuğunuza yalan söylemenin zararları ve doğru sözlü olmanın önemi hakkında yaşına uygun hikâye kitapları okuyabilir, masallar anlatabilirsiniz.Unutmayınız ki düşüncelerini özgürce ifade edebilen, annesi ve babası tarafından sevildiğini hisseden çocuklar yalana başvurmazlar. Aldığınız her türlü önleme rağmen çocuğunuz yalan söylüyorsa mutlaka bir uzman yardımı almalısınız.
Bunun yanında çocuğu suçlamak yerine ebeveyn olarak “Biz nerede hata yaptık?” diye özeleştiri yapmalısınız. Ne olursa olsun çocuğunuza karşı sözel ve fiziksel şiddete katiyen başvurmayınız. Bu durumu çözüme ulaştırmaktan ziyade içinden çıkılmaz bir hale gelmesine sebep olur.